Natsume Soseki một trong những tác gia nổi bật của thời kì Minh Trị, là một trong ba trụ cột của nền văn học Nhật Bản. Những trước tác của ông tiêu biểu cho dòng văn chương tâm lí cao sang, dư dụ phái mà ông làm chủ soái. Người ta hẳn sẽ nhớ đến Soseki với Tôi là con mèo (1905), Botchan (1906), Gối đầu lên cỏ (1906), Sanshiro (1908), Nỗi lòng (1914)…

Năm 1907, Soseki rời khỏi trường đại học sau một khoảng thời gian dài giảng dạy, vì ông muốn tập trung hết sức vào bút lực. Thời gian này ông khắc tạc nên những nhân vật mang đậm nét cá nhân, những con người với nỗ lực khôn cùng nhằm bóc tách lớp vỏ cô đơn như chiếc chuông ngạt bao phủ lên họ. Mỹ học cao sang xuất phát từ mỹ cảm truyền thống và những bi ai về thời cuộc đã tạo nên những sáng tác quan trọng như Mon (The gate – tạm dịch Cánh cửa), Gối đầu lên cỏ và Cỏ ven đường, viết năm 1915, là cuốn tiểu thuyết cuối cùng của ông và cũng được xem là cuốn tự truyện về cuộc đời văn hào.

Cỏ ven đường được viết không lâu trước khi Soseki qua đời, khi ông đang phải đấu tranh với căn bệnh đau dạ dày, nên tâm tư không được lạc quan và điều đó phản ánh rõ ràng trong cuốn sách. Bối cảnh câu chuyện tương ứng với giai đoạn sau của thời Minh Trị. Năm 1903, Nhật Bản đã nhanh chóng canh tân từ một quốc gia phong kiến trở thành một nền dân chủ tự do với thị trường mở cửa mô phỏng châu Âu. Lúc này những trào lưu tân thời của phương Tây len lỏi vào từng lát cắt cuộc sống những thị dân Tokyo nói riêng và người Nhật nói chung. Trường thiên tiểu thuyết Mong manh hoa tuyết của Tanizaki Junichiro là minh chứng rõ rệt về những giá trị văn hóa truyền thống dần bị lu mờ.

Nhân vật chính trong Cỏ ven đường là Kenzo, một người đàn ông tương đối thành đạt, giáo sư tại một trường đại học, được xem là trụ cột của gia đình. Chính vì là một con người có trách nhiệm, nên anh cưu mang từ người chị gái bị hen suyễn đến gã anh rể tệ bạc, thậm chí cả bố mẹ vợ của anh, những người xưa kia cũng có của ăn của để nhưng chưa bao giờ đặt anh trong mắt họ. Điều đó dấy lên sự mâu thuẫn trong lòng Kenzo, khi quan niệm về mưu cầu hạnh phúc của cá nhân bị va chạm với những truyền thống lâu đời, như quan niệm về lòng hiếu thảo và bổn phận với gia đình đã ăn sâu vào tiềm thức. Một ngày như bao ngày khác, Kenzo trên con đường trở về nhà, bắt gặp khuôn mặt quen thuộc nhưng đã sớm bị anh cho vào quên lãng, Shimada, người cha nuôi xưa kia của anh. Đó là một phong tục có từ xưa của người Nhật, cha mẹ sắp xếp cho người thân, bạn bè nhận nuôi đứa con của họ. Đây là việc được công nhận bởi pháp luật nên giữa họ có rất nhiều ràng buộc. Thêm một điểm tương đồng giữa tác giả và nhân vật Kenzo, vì bản thân Soseki cũng từng được nhận nuôi trong bảy năm trời. Sau khi bàn giao các vấn đề thuộc về pháp lý, Kenzo trở về với gia đình, không còn qua lại cùng người cha nuôi Shimada nữa.

Tiếng là giáo sư tại trường Đại học, nhưng Kenzo không hề dư dả, chỉ đủ trang trải cho cuộc sống thường nhật. Thế nhưng anh lại được xem là khá giả nhất trong đại gia đình vẫn luôn bấu víu vào anh. Anh càng cố gắng rũ bỏ liên can với họ, thì càng bị đám đông tiếp cận bằng mọi cách, ràng buộc anh bằng quan niệm Nho gia truyền thống về bổn phận gia đình, toan tính và tham lam cố bòn rút anh kiệt quệ. Sự tỉnh thức về nội tâm của Kenzo giống như Sanshiro trong tiểu thuyết cùng tên, một sinh viên từ quê lên thành thị, nhanh chóng bị cuốn vào guồng quay hối hả của cuộc sống xô bồ. Sanshiro cũng như Kenzo, đều đứng giữa ngã ba đường buộc họ phải lựa chọn hướng đi riêng cho bản thân. Sanshiro là sự trăn trở về thế giới trong quá khứ, quê nhà với người mẹ già và nàng Omitsu quê mùa cùng thế giới hiện tại, với những nghiên cứu học thuật, sách vở cùng sự tươi mới tiếng cười đùa của mùa xuân tuổi trẻ. Trong khi đó, như hiện ra trước mắt thư phòng sáu chiếu chật hẹp, trong không gian ẩm ướt và âm u, Kenzo giằng xé trong suy nghĩ về việc sống trọn vai người chồng, người con mẫu mực, hay đoạn tuyệt với gia đình, với người vợ anh không hề yêu thương nhưng lại mắc nợ ân tình.

Như đã nói ở phần trên, Cỏ ven đường là sáng tác giai đoạn sau này của Natsume Soseki, mang nét u hoài của con người đã luống tuổi, không còn niềm vui cuộc sống, nên tâm lí của Kenzo rất khác so với Botchan trong tác phẩm cùng tên, hay chàng họa sĩ trong Gối đầu lên cỏ những người luôn rào rạt sức trẻ, ham muốn khám phá và cống hiến, mà gần với Daisuke trong Sorekara (And Then – tạm dịch Và sau đó). Cả hai cùng chịu ảnh hưởng của văn hóa Tây phương và không thể thỏa hiệp với những người thực dụng, hám lợi xung quanh mình.

Nếu như quan điểm của Soseki về một tương lai u ám cho nước Nhật thì văn phong của ông miêu tả có phần hài hước và thú vị về cuộc sống. Câu chuyện trong Cỏ ven đường đượm màu sắc cổ xưa, nhưng các nhân vật trong truyện vẫn tươi tắn và sống động, như vượt thời gian đến tận ngày nay. Tinh tế và chăm chút đến từng tiểu tiết, khung cảnh về cuộc sống hàng ngày của người Nhật vào cuối thời Minh Trị hiển lộ rõ ràng.

– Nguồn bài viết: Zing –

—

– Tiki: http://bit.ly/covenduong_tiki

– Fahasa: http://bit.ly/Covenduong_FHS

– Shopee: http://bit.ly/covenduong_shopee